عملیات هات تپ یا انشعاب گیری گرم معمولاً روی خطوط لوله و به منظور ایجاد انشعاب جدید انجام می شود، اما باید توجه داشت که اجرای هات تپ را نمی توان به صرف خطوط لوله تقلیل داد. یکی از روندهای رایج در مجتمع های نفتی و گاز، انشعاب گرم یا هات تپ روی مخازن است. مخازن نفتی و گازی به جهت انباشت سیال درون خود دارای مجاری ورودی و خروجی انتقال سیال در خود هستند و به همین جهت انشعاب گیری روی مخازن در برخی مواقع لازم می آید. انشعاب گیری گرم به منظور انتقال سیال از رون مخزن به مکان ها و خطوط و واحدهای جدید، یا عملیات هات تپ به منظور انتقال سیال از خطوط لوله یا دیگر مخازن به درون مخزن از فرایندهای رایج محسوب می شود.
هات تپ مخازن
عملیات هات تپ روی مخازن بر حسب شاخص های فنی ای که دارد، دارای تمایزات و تفاوت هایی با انشعاب گیری روی خطوط لوله دارد و همین تفاوت ها از طرفی دشواری هایی را نسبت به انشعاب گرم خطوط لوله بر مجری عملیات تحمیل می کند، و از سوی دیگر و از جانب برخی مولفه های دیگر کار تیم اجرای هات تپ را سهل تر می گرداند. در ادامه به برخی از ویژگی ها و تفاوت های هات تپ مخازن در مقایسه با هات تپ خطوط لوله خواهیم پرداخت:
- مخازن معمولاً در مقایسه با خطوط لوله دارای فشار کمتری هستند. به جهت انباشت سیال در فضایی نسبتاً بزرگ طبیعتاً فشار سیال درون مخزن پایین تر از خطوط لوله خواهد بود چرا که در این محل سیال انباشته می شود. حتی در بسیاری از موارد مخزن فاقد فشار می باشد و همین امر انجام انشعاب گیری گرم را روی مخزن دشوارتر می گرداند. چنان که می دانیم برای انجام عملیات انشعاب گرم حداقلی از فشار درون خط یا مخزن مورد نیاز است. در صورتی که این مقدار فشار در مجموعه وجود نداشته باشد، عملیات با خطراتی مواجه خواهد شد. خصوصاً در مرحله جوشکاری اتصال روی مخزن، برای دفع حرارت ناشی از جوشکاری روی مجموعه زنده حاوی سیال، سیال خود نقش خنک کننده را خواهد داشت و از طریق آن می توان از خطرات ناشی از حرارت بالای جوشکاری ممانعت کرد.
حال و اگر میزان و فشار سیال مورد نیاز در مخزن وجود نداشته باشد، انجام عملیات به صلاح نبوده و باید راهکاری برای رفع این مشکل اندیشید. علاوه بر این، خود عملیات هات تپ نیز به جهت درگیری کاتر با مخزن و ایجاد حخرارت در نتیجه برش گرم مستعد بروز خطراتی خواهد بود که آن نیز از طریق فشار سیال قابل رفع خواهد بود.
بنابراین در چنین شرایطی که سیال کافی درون مخزن وجود ندارد، بهترین راه حل اعمال فشار مقطعی به منظور انجام صحیح و مطمئن عملیات هات تپ است. در برخی موارد ممکن است عملیات انشعاب گرم در بالای مخزن و جایی از آن درخواست شود که اصلا فاقد سیال است و فقط مواد شیمیایی منتشر شده از سیال در آن وجود دارد. در چنین شرایطی انجام hot tap به هیچ عنوان به صلاح نبوده و می بایست با تخلیه خط از روش های جایگزین استفاده شود. مگر این که با استفاده از روش های موجود فشار مجموعه و مخزن را برای اجرای هات تپ بالا برده و پس از آن شرایط را به حالت عادی بازگرداند.
- مخازن معمولاً دارای قطر بالایی بوده و در مقایسه با لوله ها ابعاد بسیار بزرگ تری دارند. این امر می تواند از دشواری های عملیات هات تپ بکاهد. هر چه نسبت سایز انشعاب در hot tap به سایز لوله اصلی یا مخزن کمتر باشد، انجام عملیات راحت تر خواهد بود. عملیات های هم سایز معمولاً دشوارترین عملیات های اجرایی hot tap می باشند و از این حیث مخازن دارای این مزیت می باشند.
- زاوبه اجرایی هات تپ در مخازن معمولاً افقی است. البته این حکم منزلت کلی ندارد و چه بسا عملیات به صورت عمودی و زاویه دار نیز وجود داشته باشد، اما عموماً اجرای هات تپ روی مخازن به صورت افقی انجام می شود. خصوصاً مخازن ذخیره دارای این ویژگی می باشند. چنان که اشاره شد این حکم صدقیت کلی ندارد و در مواقعی نظیر انجام کار روی مخازن کروی کار به مراتب دشوارتر خواهد بود. مخازن کروی در تمام سطوح خود زاویه دار هستند و از همین از رو اجرای هات تپ روی آن ها کار ساده ای نیست.
عملیات هات تپ روی مخازن
همچنین مخازن تحت فشار افقی را نیز داریم که در بسیاری از مواردا اجرای هات تپ روی آن در زاویه عمودی خواهد بود. حتی مخازن تحت فشار عمودی نیز در بسیاری از مواقع نیازمند هات تپ زوایه دار یا عمودی هستند. از این رو حکم صادره کلی نیست، اما نکته این است که در اغلب موارد، عملیات هات تپ روی مخازن به صورت افقی انجام می شود.
- اتصالاتی که در اجرای هات تپ روی مخازن استفاده می شوند در اغلب موارد با اتصالات خطوط لوله متفاوت هستند برای خطوط لوله با توجه به قطر کمی که لوله اصلی دارد، در بسیاری از مواقع می توان از اتصالات تمام محیطی استفاده کرد، چرا که به راحتی و از دو سوی لوله به هم متصل و فیت می شوند. اما برای مخازن نمی توان از این اتصالات استفاده کرد، چرا که مخازن قطر بالایی دارند و استفاده از اتصال تمام محیطی روی آن به هیچ وجه قابل توحیه نیست. مگر آن که مخزن مربوطه دارای قطر پایینی باشد و مجموعه نیز تحت فشار بالای سیال باشد که این مورد علی الخصوص در خصوص مخازن بعید است. از این رو در مخازن معمولاً از اتصالات زینی شکل استقاده می شود که بخشی از سطح مخزن را دربرمی گیرند و روی آن جوشکاری می شوند. همچنین روی مخازن نمی توان از اتصالات مکانیکی استفاده کرد چرا که پیچ و مهره کردن یک اتصال زینی روی مخزن با قطر بالا قابل طراحی نیست.
نکته مهم در خصوص عملیات هات تپ روی مخازن کروی است. در این مورد فرایند ساخت اتصال و اجرای هات تپ دشواری های بیشتری نسبت به سایز مخازن دارد. از آنجا که اتصال باید روی مخزن فیت شود و کاملاً بدان متص شود، بنابراین برای ساخت آن باید از لوله های کروی استقاده کرد و شکل استوانه ای لوله های رایج کمکی به فیت شدن کامل اتصال روی مخزن کروی نخواهد کرد. از این رو طراحی و ساخت، و نصب اتصال روی مخزن کروی دشواری هایی دارد که تیم اجرای هات تپ باید در خصوص آن توجه ویژه داشته باشد.
نکات فوق به عملیات هات تپ روی مخازن ویژگی هایی خاص می بخشد که در انشعاب گرم خطوط لوله وجود ندارد. مهم این است که تیم مهندسی و اجرای هات تپ با تدابیر و مطالعات پیش عملیاتی، کلیه موارد تأثیر گذار بر سرنوشت فرایند را تحت نظر قرار داده و تنها در صورتی حاضر به اجرای هات تپ روی مخزن شود که تمامی متعیرها و ایرادات احتمالی پیش بینی و راه حل های پیشگیری از خطا در آن ها تدبیر شده باشد.
