عملیات انشعاب گیری خطوط لوله به روش گرم یا هات تپ (Hot tap)، از شاخه فرایندهای به اصطلاح کار گرم روی خطوط لوله محسوب می شود که به خاطر مزایای مشهود خود در مقایسه با سایر روش ها، طی دهه های اخیر با استقبال بالایی خصوصاً در مجتمع های صنعتی نفتی و گازی مواجه شده است. اجرای هات تپ یکی از روش های بی بدیل برای اخذ انشعاب از خطوط لوله، مخازن و تانکرها و سایر ابزارهای انتقال یا ذخیره سیال محسوب می شود چرا که در این روش بدون نیاز به قطع جریان سیال یا تخلیه منبع، می توان کلیه فرایندها را به انجام رساند و از انشعاب جدید بهره برداری کرد.
پس از معرفی این فن آوری کارآمد، واحدهای صنعتی مذکور در صدد برآمدند ضمن فراهم کردن تجهیزات و ماشین آلات مورد نیاز هات تپ، و دریافت آموزش های تخصصی لازم، فرایندهای انشعاب گیری مربوط به مجتمع های خود را بدون نیاز به قطعی جریان و توقف فرایندها به انجام برسانند، اما ماهیت تخصصی و ویژه این فرایند، به مرور برخی واحدها را تبدیل به ارائه دهنده تخصصی سرویس اجرای هات تپ روی خطوط لوله و مخازن تبدیل کرد، به طوری که در حال حاضر بسیاری از مجتمع های صنعتی پالایشگاهی و پتروشیمی، فعال در حوزه های نفت و گاز، ترجیح می دهند با برون سپاری فرایند و انتخاب یک پیمانکار کارآمد و معتبر در زمینه اجرای هات تپ، عملیات های انشعاب گیری را به ایشان محول کنند.
انشعاب گیری به روش گرم یا هات تپ
برای اجرای یک عملیات هات تپ به صورت ایمن و مطمئن باید نکات و الزاماتی را تحت نظر داشت. این الزامات ضامن انجام یک عملیات بدون ایراد می باشند، و فاز اجرایی انشعاب گرم بدون در نظر گرفتن آن ها ضریب ریسک بالایی را می طلبد:
- اولین و اصلی ترین الزام در انجام کار گرم هات تپ، در نظر گرفتن شرایط محیطی است. پایش محیط، سنجش آلاینده های منتشر در محیط، مواد شیمیایی موجود، مواد قابل احتراق و قابل اشتعال و نیز آلودگی های مجاور در محیط کار می تواند هم بر کیفیت کار و هم بر ایمنی نیروی انسانی درگیر در عملیات هات تپ آسیب وارد کند. چنان که اشاره شد هات تپ زیر مجموعه کار گرم و از جمله فرایندهایی است که حرارت ایجاد می کند و در مجاورت محیط آغشته به مواد قابل اشتعال می تواند منشأ خطر باشد. از این رو باید بررسی ها و سنجش به میزان دقیق و کافی صورت گرفته شده باشد.
- عملیات انشعاب گرم توسط دستگاه هات تپ انجام می شود. دستگاه های هات تپ در انواع و مدل های مختلف بر اساس سایز انشعاب گیری ساخته می شوند. باید توجه داشت که اجرای هات تپ با دستگاهی انجام شود که متناسب با سایز انشعاب و سایر مشخصات باشد. برای مثال انجام عملیات انشعاب گیری ۲۴ اینچی با دستگاهی که قابلیت انجام کار گرم تا سایز ۱۲ اینچ را دارد امکان پذیر نیست.
همچنین دستگاه باید توان کافی در برابر سایر مشخصات فنی خط لوله را نیز داشته باشد. سیال درون لوله دارای فشار، دما و جریان مشخصی است و دستگاه هات تپ باید توان مقاومت در برابر این مشخصات را داشته باشد. در غیر این صورت انجام عملیات با دستگاه مذکور ناممکن است و در صورتی که مجری عملیات آن را بر عهده بگیرد ریسک و خطر بالایی را متوجه خود، نیروی انسانی خود و کل مجتمع صنعتی نموده است.
- انضباط کاری، برنامه ریزی و مدیریت پروژه و فرایندها، هماهنگی های مستمر میان واحدها و دپارتمان های مختلفی که عملیات هات تپ به هر نحوی آن ها را درگیر خود می سازد جزو الزامات فرایند محسوب می شود. این فرایند ماهیت تیمی دارد و ماحصل توافقات و برنامه ریزی های گروهی است. مجموعه ای از عوامل باید دست در دست همدیگر دهند تا عملیات اجرایی هات تپ با موفقیت و بدون بروز هر گونه حاشیه به انجام برسد. تهیه تأسیسات و سایر ابزارهای پشتیبانی فرایند، تست ها و بازرسی های لازم روی متریال ها و قطعات و اتصالات، تنظیم جریان درون سیال و ممانعت از افت فشار حین جریان، پذیرایی مناسب و امکانات رفاهی، بازرسی های ایمنی دقیق و غیر مشروط، و عواملی نظیر این، متغیرهایی محسوب می شوند که در کنار یکدیگر و هماهنگ با هم می توانند به انجام یک عملیات اجرایی هات تپ به نحو موفقیت آمیز یاری رسانند.
- در نهایت انتخاب یک مجری متبحر و کارکشته در زمینه اجرای هات تپ یکی از الزامات اکید برای دریافت بهترذین خدمات انشعاب گیری است. این امر از چنان اهمیتی برخوردار است که برخی صاحبان صنایع را بع صرف هزینه های گزاف و استفاده از خدمات پیمانکاران خارجی ترغیب کرده است، اما باید توجه داشت که حسابگری در کیفیت و صحت یک فرایند چیزی متفاوت از دریافت خدمات مناسب با عملیات می باشد. بهترین و بهینه ترین سرویس، سرویسی است که تمامی متغیرها در آن دارای تعادل و همگنی با یکدیگر بوده و می توانند در کنار هم رضایت مشتری را در بیشترین حد ممکن خود جلب کنند.
عملیات اجرایی هات تپ (Hottap)
ارزیابی ارائه دهندگان خدمات هات تپ یکی از نکات ضروری ای است که مشتریان و بهره گیرندگان از این فرایند می بایست نسبت به آن حساسیت ورزند. همان طور که وسواس نابجا در انتخاب مجریان خارجی با صرف هزینه های گزاف نامعقول می نماید، انتخاب پیمانکار اجرایی هات تپ بدون لحاظ سوابق کاری و اهمال در توجه به فاکتورهای فنی و کیفی نیز غیر منطقی است. مجری کار باید سابقه انجام عملیات های هات تپ متعدد در شرایط کاری مختلف را داشته باشد تا تبدیل به یک ارائه دهنده مطمئن خدمات هات تپ باشد.
اجرای هات تپ در صورتی که بر اساس استانداردها و طبق موازین و دستورالعمل های معتبر از قبل تدوین شده انجام شود، و فرایندهای آماده سازی، پشتیبانی، هماهنگی و تهیه و تدارکات به درستی انجام شده باشد، ظرف کوتاه ترین زمان ممکن بدون ایجاد مزاحمت و تداخل در سایر فرایندهای جاری مجتمع صنعتی به انجام خواهد رسید. اما در صورتی که این موازین رعایت نشده باشند کار شکل غریزی و آزمون و خطا به خود خواهد گرفت و می تواند باعث ایجاد اختلال و مزاحمت در فرایندهای سایر دپارتمان های مجتمع شود. در صورت فقدان برنامه مدون حتی ممکن است خود فرایند دچار اختلال شده و پروژه به شکست منتهی شود. بنابراین دانش، تجربخ، برنامه ریزی و هماهنگی اصول و لوازم انجام یک عملیات اجرایی هات تپ می باشند.
