انجام هر پروسه صنعتی ابتدا به ساکن نیازمند تعریف و تعیین شاخص های انجام کار و عواملی است که در کار دخیل اند. منظور از شاخص ها آن دسته عواملی هستند که بر افق کار سایه انداخته و به نوعی نقش تعیین کنندگی در خروجی پروژه ایفا می کنند . اجرای هات تپ نیز از این قاعده کلی مستثنی نیست. برای ارائه یک خروجی مناسب و مطلوب نظیر مشتری ابتدا باید عوامل تعیین کننده بر کیفیت کار را تعیین و بر حسب آن ها مراحل اجرایی کار را تدوین و برنامه ریزی کرد. در خصوص اجرای هات تپ از قضا بیشتر باید به این شاخص ها توجه داشت. این فرایند روی خطوط لوله زنده انجام می شود و از این رو باید در مورد آن بسیار دقیق عمل کرد. خطاهای احتمالی ای که حین اجرای هات تپ می توانند به وقوع بپیوندند در مقایسه با بسیاری از فرایندهای معمولی شدت و تبعات سنگین تری را به همراه خواهند داشت. از این رو در مورد آن ها ذره ای بی توجهی و کوتاهی قابل پذیرش نیست.
اجرای هات تپ و شاخص های فنی
برای شناسایی عوامل تعیین کننده بر اجرای هات تپ ابتدا باید این عملیات را به مراحل آن از آماده سازی و پشتیبانی گرفته تا اجرا و تحویل پروژه اولویت بندی زمانی کرد. سپس می توان متغیرها و شاحص های تعیین کننده را شناسایی کرد. شاخص های اجرای کار کلیه متغیرهایی می باشند که ایجاد تغییر در آن ها بر فرایند انجام هات تپ تأثیر خواهد گذاشت. به نحوی که بتوان با جرح و تعدیل آن ها فرایند اجرای هات تپ را بهبود بخشید. البته متقارن با این دست مزایا، بی توجهی و اهمال نسبت به این شاخض ها نیز می تواند بر اجرای کار هات تپ تأثیر منفی بگذارد. از آن جا که این متغیرها مستقیما بر روند اجرایی هات تپ تأصیر می گذارند، بنابراین باید اهتمام و توجه ویژه به حسن اجرا و رعایت این شاخص ها داشت تا به بهترین نحو ممکن فرایند به انجام برسد.
اولویت بندی شاخص ها:
باید توجه داشت که هر متغیری در ساز و کار اثرگذاری بر فرایند اجرای هات تپ دارای وزن و اثر خاص خود است. برخی متعیرها تأصثیر آن چنانی بر فرایند ندارند و ممکن است فقط منجر به بروز یک وثقه کوتاه مدت شوند. برای مثال زمانی که تأسیسات برق رسانی به موتور محرک دستگاه هات تپ به دلیل بروز ایراد جزئی از کار می افتد می توان سریعا با انجام عملیات های تعمیراتی لازم، آن را برای ادامه اجرای هات تپ آماده کرد.
گاهی اوقات ممکن است متغیر مذکور ایرادی جدی تر بر مجموعه وارد کند اما شرایط به گونه ای باشد که بتوان با انجام فرایندهای تعمیراتی یا تعویض قطعات، اجرای هات تپ را ولو با تأخیر نسبی به انجام رساند. برای مثال فرض کنید کاتری که برای برش گرم و انشعاب گیری خط لوله روی دستگاه بسته شده است کیفیت لازم برای برش لوله را نداشته باشد و در نتیجه حین اجرای هات تپ متوجه شویم که دستگاه دارد به صورت هرز و بدون هیچ گونه پیشروی حول محور خود می چرخد. در چنین شرایطی می بایست یک کاتر مجهزتر و آماده برای اجرای عملیات هات تپ تهیه کرده، دستگاه را باز کنیم، کاتر مستعمل را با کاتر جدید جایگزین کنیم و عملیات اجرای هات تپ را از نو تجدید کنیم. در اجرای هات تپ صحت عملکرد دستگاه ها و ابزارهای اجرایی از اهمیت بالایی برخوردار است. به همین دلیل تست و بازرسی آن ها پیش از اجرای کار هات تپ ضروری است. اما اگر بنا به هر دلیلی با ایراداتی از این دست مواجه شدیم باید اولا توان و مهارت شناسایی و تشحیص منشأ ایراد در کمترین زمان ممکن را داشته باشیم، و سپس بنا به تشحیص فرایند تعمیراتی یا تعویضی مد نظر را به بهترین شکل ممکن به اجرا برسانیم.
در برخی دیگر از مواقع و شرایط ممکن است ایراد مذکور مشکلاتی حاد بر عملیات وارد کند به طوری که منجر به شکست پروژه و بروز آسیب و خسارت به مجموعه شویم. برای مثال شرایطی را تصور کنید که به دلیل عدم انتخاب مته با طول مناسب، پس از اجرای هات تپ و برش کامل لوله، متعاقب عقب نشینی کامل دستگاه، متوه شویم که به دلیل بلند بودن بیش از اندازه مته راهنما، ولو بسته نمی شود. در چنین شرایطی امکان باز کردن دستگاه از روی مجموعه و بهره برداری از خط انشعابی جدید وجود ندارد. چنان که می دانیم لازمه تحویل یک انشعاب صحیح به مشتری این است که ولو را ببندیم و به این طریق جریان سیال درون لوله را کاملاً آب بندی کنیم. وقتی نتوان ولو را بست، به این معناست که امکان باز کردن دستگاه نیز وجود نداشته و انشعاب گرفته شده عملا بی فایده خواهد بود. ضمن این که دستگاه نیز می بایست تا زمانی که خط shut down می خورد روی اتصال باقی بماند تا مانع نشتی سیال به بیرون شود. بنابراین در این شرایط نه تنها علیات ناموفق بوده است، بلکه ممکن است دستگاه برای مدت طولانی روی خط باقی بماند و امکان بهره برداری از آن برای پروژه های بعدی اجرای هات تپ وجود نداشته باشد. این شرایط به مجری عملیات که برای اجرای هات تپ در پروژه های دیگر سفارش شده نیاز مند دستگاه می باشد، می تواند بسیار زیان بار و خسارت آور باشد.
افزون بر مورد ذکر شده، ممکن است ایراد به وجود آماده نه تنها غیر قابل رفع باشد، بلکه باعث ایجاد خسارات جدی و جبران ناپذیر فنی، مالی و مهم تر از همه انسانی شود. شرایط را در نظر بگیرید که اتصال به منظور اجرای هات تپ روی خط لوله حاوی سیال گاز پرفشار نصب شده است، اما جوشکاری اتصال روی لوله به خوبی انجام نشده است. در چنین شرایطی حین اجرای سیال با نشتی سیال گاز به بیرون مواجه خواهیم بود، و از آن جا که گاز یک سیال بسیار فرار و غیر قابل رویت است در محیط مجاور ممکن است دچار انباشت سیال گاز و تشکیل نوعی ابر تجمع شده از گاز باشیم که بسیار خطرناک است. از آن جا که ابر گاز تشکیل شده هم قابل رویت نیست به راحتی تجمع می کند و به محض درگیری با کوجک ترین حرارتی سوانحی جبران ناپذیر نظیر انفجار را شاهد خواهیم بود. در چنین موقعیتی، نه تنها عملیات اجرای هات تپ ناموفق خواهد ماند، بلکه انفجار ایحاد شده می تواند خط لوله، تجهیزات و تأسیسات مجاور در محیط و نیز نیروی انسانی مشغول به کار را متوجه آسیب های جدی کند. چه بسا وقوع این دست سوانح به ایجاد تلفات انسانی و خسارات جدی به مجموعه شود.
بنابراین شناسایی خطرات و آسیب های بالقوه و عوارضی که می توانند بر نیروی انسانی وارد کنند جزوی ضروری از فرایند محسوب می شود. این دست خطرات باید پیشاپیش شناسایی شده، شدت عوارض هر یک نیز پیش بینی شوند و بر حسب آن اولویت بندی های لازم صورت گیرد. هر چه شدت آسیب یک متغیر در فرایند اجرای هات تپ بیشتر می شود باید آن را در اولویت بالاتری قرار داده و تمهیداتی جدی تر برای پیشگیری از بروز سانحه روی آن انجام شود.
دیگر معیار تعیین کننده در صحت عملیات هات تپ احتمال وقوع رویداد با متغیر مربوطه در حین اجرای هات تپ است. اگر احتمال بروز و وقوع یک رویداد نسبت به دیگری بالاتر باشد، طبیعی است که باید اقدامات اصلاحی و پیشگیرانه جدی تر در خصوص آن پیش بینی شود و اجرای هات تپ کمتر در معرض خطر احتمال وقوع رویداد ذکر شده قرار بگیرد. برای مثال ایجاد اختلال در اتصال موتور
محرک به دستگاه، یکی از مواردی است که در اجرای هات تپ به صورت مکرر به وقوع می پیوندد.
این ایراد ممکن است از خود موتور باشد و یا اتصالاتی که جریان موتور به دستگاه را منتقل می کنند بستگی داشته باشد. در هر صورت از آن جا که این فرایند به صورت مکرر در عملیات های اجرای هات تپ رخ می دهد می تواند بر فرایند خلل و آسیب وارد کند و به این ترتیب وقفه مکرر در کار ایجاد کند. از این رو نسبت به این مورد و مواردی از این نظیر باید توجه و اهتمام بیشتری داشت تا اینکه شاهد تکرار چنین رویدادهایی به صورت پیاپی نباشیم.
یکی از موارد مشابه دیگر شکستن الماسه های در حین اجرای عات تپ است. این مورد ممکن ناشی از سختی بالای لوله، اشتباه مجری انشعاب گرم در انتخاب الماسه های مناسب، و یا ناشی بودن اپراتور و کسی باشد که پیشروی شفت درون دستگاه را به انجام می رساند. شرح ایراد به این صورت است که ضمن برش گرم لوله و حین حرکت دورانی کاتر و برش لوله، الماسه ها که وظیفه انجام برش روی لوله را دارند ضمن دیگری با لوله به مرور کارکرد خود را از دست بدهند، بشکنند و آسیب ببینند. در چنین شرایطی دیگر برش لوله به صورت منطقی خود انجام نخواهد شد و مجری کار ناچار است که دستگاه را باز کند و بیرون بیاورد تا عملیات اصلاحی را روی آن انجام دهد.
یکی دیگر از معیارها در شناسایی خطرات بالقوه در اجرای هات تپ میزان تشحیص پذیری ایراد احتمالی است. گاهی اوقات ممکن است یک رویداد اجتمالی ضریب شدت بسیار بالایی داشته باشد و باعث ایحاد خطرات جانی و مالی مشهود برای واحد صنعتی و تیم مجری هات تپ خط لوله شود، اما ضریب امکان تشخیص و پیشگیری از وقوع بحران در آن بالا باشد. برای مثال نشتی و سر ریز سیال نفت از خط لوله هنگان اجرای عملیات هات تپ می تواند خطراتی قابل ملاحظه به همراه داشته باشد، اما از آن جا که این ایراد از طریق بازرسی چشمی نیروی کار و بازرسین پروژه سریعا قابل تشخیص است، احتمال و امکان واکنش سریع و انجام عملیات های پیشگیرانه به منظور رفع نشتی در آن بالاست. در مقابل نیز به طور بالعکس شرایطی را می توان تصور کرد که ایراد احتمالی شدت آسیب چندان بالایی به بار نخواهد آورد اما تا قبل از بروز ایراد و وقوع اشکال در تداوم کار، امکان تشخیص آن وجود ندارد. برای مثال ممکن است کانکتورهای دستگاه هات تپ به موتور محرک به مرور دچار فرسودگی شوند. طبیعتاً تیم اجرایی حین کار متوجه قضیه نمی شود و فقط زمانی با این ایراد مواجه خواهد شد که ببیند به دلیل عدم کارکرد کانکتورها به نحو مناسب، دستگاه دچار افت فشار شده است و حرکت دورانی به خوبی صورت نمی گیرد. در این شرایط اجرای هات تپ به وقفه خواهد افتاد. بدیهی است که این ایراد خطرات آن چنانی برای پروژه به همراه ندارد و با تعویض کانکتور می توان فرایند اجرایی عملیات هات تپ را احیا کرد، اما از آن جا که ایراد تا پیش از وقوع و نشان دادن اثرات بارزش قابل پیشگیری نیست، می تواند بر روند اجرای کار تداخل ایحاد کند.
با توجه به این نکات مجری عملیات هات تپ باید تا جای ممکن تدابیر ویژه برای تعادل بخشی میان این دست متغیرها را اتخاذ کند تا اجرای عملیات HOT TAP به بهترین نحو و بدون بروز ایراد به اتمام برسد. اولویت بندی شاخص ها و ایرادات از جمله لوازم اصلی کار است. تیم مهندسی باید با در نظر گرفتن وزن هر ایراد بر حسب ضریب خطایی که می تواند به بار بیاورد، محاسبات و پیش بینی های لازم را انجام داده و اقدامات اصلاحی پیشگیرانه که قبل از آغاز عملیات تدبیر می شوند و از بروز سانحه پیشگیری می کنند را تدوین کند. بدیهی است که تشخیص متغیرهای آسیب رسان به کار گرم هات تپ درجه اول اولویت را داراست و از این رو باید ابتدا تدبیری در این خصوص اندیشید. تشخیص این معیارها مستلزم مهارت و تجربه، و نیز دانش علمی و فنی بالاست. با وجود متغیرهای متعدد، شاخص های اجرای هات تپ را به طور کلی می توان به موارد زیر تقسیم کرد:
عوامل ایمنی تأثیر گذار بر حسن اجرای کار:
بدون شک توجه به فاکتورهای ایمنی بخشی بی بدیل در اچرای هات تپ محسوب می شود. تمامی یک مجموعه دخیل در چنین پروژه ای باید در این خصوص کاملاً توجیه شده و آموزش دیده بوده و خودشان نیز نسبت به الزامات مذکور حساس باشند. برای مقاله در همان مرحله طراحی و تدوین نقشه، مهندس طراح باید نسبت به این مسأله حساس باشد و طراحی را به گونه ای انجام دهد که در فرایند ساخت تمرکز نیروی کار به صورت زائد بیش از اندازه متوجه فرایندهای ساخت و دشواری های آن نشود تا بتواند نسبت به عوامل ایمنی نیز دقت و حساسیت کافی را داشته باشد. دستورالعمل تدوینی برای اجرای مراحل هات تپ نیز از این قاعده مستثنی نیست و مهندسان تدوین کننده دستورالعمل باید ایمنی را در عصاره و روح دستورالعمل لحاظ کرده باشند تا کار بدون ایراد به انجام برسد. متعاقب آن نیروی کار نیز نسبت به شاخص های ایمنی تعیین کننده بر کار و فرایند ویژه خود باید کاملاً توجیه شود. در صورت استفاده از نیروی کار با تجربه این گام کمی راحت تر خواهد بود، چرا که اپراتور مجرب سابقه انجام کار را داشته و نسبت به عواملی که می توانند بر ایمنی کار اثرگذار باشند اشراف دارد.
بنابراین ایمنی شرط اول و حیاتی برای اجرای هات تپ با کیفیت و بدون ریسک خواهد بود و همه برنامه ریزی ها و مراحل اجرایی باید تحت الشعاع آن و الزامات آن باشند. هر گام از فرایند اجرای هات تپ که به نحوی باعث اختلال در شاخص های ایمنی خواهد شد باید در سریعاً و به نفع شاخص های ایمنی مذکور تعدیل شود تا اجرای هات تپ به بهترین شکل ممکن پیش رود.
ابزارها و تجهیزات مناسب برای انجام کار:
اجرای هات تپ نیازمند یک سری ماشین آلات، ابزارها، تجهیزات و تأسیسات است. چنان که اشاره شد این فرایند اجرایی به نوبه خود دارای مشکلات و دردسرهای خاص خود است. بنابراین باید تأمین قطعات و تجهیزات به گونه ای که مجموعه های برنامه ریزی و اجرایی هات تپ، دیگر از این ناحیه دچار مشکل نشوند. نیروی کار باید تمرکز کافی برای انجام فرایندها را به بیشترین میزان داشته باشد، در چنین شرایطی فقدان تجهیزات و ابزارهای مناسب جهت انجام کار حکم موانعی را خواهند داشت که هم فرایند را دچار آسیب می کند و هم نیروی کار را به لحاظ روانی دچار فرسودگی و خستگی خواهد کرد. از این رو باید بیشترین اهتمام در این خصوص مبذول شود. فرض کنید که برای راه اندازی موتور پاوریونیت و تغذیه دستگاه هات تپ، دچار نقص در تأسیسات شویم و انتقال برق به پاوریونیت به درستی انجام نشود. یا برای مثال شرایطی را تجسم کنید که روغن هیدرولیک دستگاه پاوریونیت، یا مکانیزم پنوماتیکی آن به هر دلیلی درست عمل نکند. در چنین شرایطی هم کار به تأخیر خواهد افتاد، هم تمرکز و ارگانیسم روانی نیروی کار دچار چالش خواهد شد و هم برنامه ریزی و زمان بندی پروژه بهم خواهد ریخت. چنان که می دانیم زمان بندی و کنترل پروژه از عوامل تعیین کننده در براورد هزینه و اعلام قیمت اجرای پروژه است. حال و در صورت بروز چنین تأخیرهایی، طبیعتاً هزینه های سربار بالا خواهد رفت، برنامه ریزی و زمان بندی دچار آسیب خواهد شد و نظم کاری در مجموع به مشکل می خورد. این در حالی است که می شد با دقت و حساسیت بیشتر فرایند اماده سازی و پشتیبانی پروژه را با ابزارها و تجهیزات و تأسیسات دقیق تر و تست شده، فرایند زمانی اجرای هات تپ را طبق برنامه و بدون تحمیل هر گونه فشار مضاعف به نیروی کار پیش برد و در نهایت رضایت مشتری را نیز در خصوص تحویل به موقع سرویس جلب کرد.
اجرای هات تپ
عوامل فنی اثرگذار بر ماهیت کار:
در کنار عوامل فوق، شاخص های فنی دخیل در کار نیز دارای اهمیت بالا خواهند بود. شاخص های فنی تعیین کننده شامل روش های اجرایی و طریقه هایی هستند که هر یک از مراحل اجرای هات تپ بر اساس آن ها انجام می شود. برای مثال روش جوشکاری اتصال روی خط لوله، روش ساخت اتصال، روش های اجرای هات تپ و مواردی از این قبیل. ترتیب و توالی انجام کار، روش راه اندازی دستگاه ها و ماشین آلات، مهارت در استفاده از این ابزارها، محارت اپراتورها حین اجرای هات تپ در شناسایی عوامل بروز خطای فنی و پیشگیری از آن ها، و از این قبیل، جزو لوازمی هستندکه در اجرای هات تپ حائز اهمیت بالا هستند. استفاده از اپراتورهای مجرب و تدوین دستورالعمل ها و روش های اچرایی انجام کار به بهترین شکل ممکن، بهترین ابزارها برای ارتقای شاحض های فنی اجرای هات تپ خواهند بود. مجری کار باید نسبت به این قسم متغیرها دارای توجه ویژه باشد، چون فرایند اصلی در واقع همان فرایند اجرایی و عملیاتی می باشد.
عوامل برشمرده شده فوق، در کنار یکدیگر، شاخص هایی هستند که لحاظ کردن و رعایت نکات و الزامات شان می تواند بر حسن اجرای هات تپ تأثیر قابل ملاحظه ای بگذارد. از این رو در اجرای هات تپ باید نسبت به آن ها بسیار حساسیت به خرج داد. باید اشاره شود که به درستی باید به هر یک از فاکتورهای برشمرده شده بر حسب وزن و اهمیتی که دارد ضریب بالاتری را تخصیص داد و نسبت به اقدامات پیشگیرانه برای اجتناب از بروز آن حساسیت بیشتری به خرج داد، اما این بدان معنا نیست که در قبال شاخص ها و عوامل کم اهمیت تر اهمال به خرج دهیم. بی اهمیتی به هر یک از فاکتورها، ولو کم اهمیت می تواند هزینه های بالایی را متحمل مجموعه کند که هزینه های مالی نامشهودترین شان تلقی می شوند. هر گونه اهمال می تواند قیمتی بالا داشته باشد. برای مثال یک نکته پیش و پا افتاده نظیر بستن و انسداد تمام مجاری منتهی به فاضلاب ها، پساب ها و هر گونه کانالی که مواد آلوده و شیمیایی در آن جریان دارند، می تواند به قیمت جان نیروی انسنی و بروز حوادث جدی برای مجموعه تمام شود. فرض کنید یکی از این مجاری دارای مواد شیمیایی ای باشد که در تصادم با حرارت یا جرقه های ناشی از سنگ تراشی یا جوشکاری مستعد واکنش باشد. در چنین شرایطی یک واکنش ساده می تواند به آتش سوزی، انفجار و بروز تلفات انسانی شود.
شرکت میراژ ایران مجری عملیات هات تپ، نسبت به تمامی این دست خطرات بالقوه آشنایی و اشراف لازم را دارد. البته باید اشاره بشود که هرگز نمی توان تمامی خطرات را پیشاپیش پیش بینی کرد و همواره باید جایی را برای سوانح غیر مترقبه و پیش بینی ناپذیر باز کرد. اما شرکت میراژ ایران بر حسب تجاربی که طی سالیان متمادی در اقصی نقاط کشور نظیر بندر عسلویه، ماهشهر، اهواز، بندر عباس، خطوط لوله شمال، مجتمع های پتروشیمی نقاط مختلف کشور شامل شیراز، کرمانشاه، و سایر نقاط کسب کرده است اشراف کافی بر عمده خطراتی که می توانند اجرای هات تپ را تحت تأثیر قرار دهند حاصل کرده است. ما روی انواع خطوط لوله شامل آب، گاز، نفت و مشتقات نفتی، و سایر سیالات عملیات اجرایی هات تپ را به انجام رسانده ایم و از این رو دانش کافی جهت پیشگیری از بروز حادثه در حین کار را اندوخته ایم.
